Peru’ya gidip İnka uygarlığından geriye kalanları görünce, İnka imparatoru Atahualpa’nın şaşırtıcı ve hüzünlü hikayesi geliyor akla:

Avrupa ile Amerika yerlileri arasındaki ilişkilerin en dokunaklısı, 16 Kasım 1532’de Peru’nun bir dağ kasabası olan Cajamarca’da İnka imparatoru Atahualpa ile İspanyol fatih Francisco Pizarro arasındaki ilk karşılaşmaydı. Atahualpa Yeni Dünya’nın en büyük, en ileri devletinin mutlak hükümdarıydı, Pizarro ise Avrupa’daki en güçlü devletin hükümdarı, Kutsal Roma İmparatoru V. Karl’ı temsil ediyordu. 168 İspanyol askerinden oluşan bir ayaktakımı gürühuna kumanda eden Pizarro bilmediği yabancı topraklardaydı, oranın yabancı halkını hiç bilmiyordu, en yakınındaki İspanyollarla bağlantısı tamamiyle kopmuştu, kendisine destek olacak güçlerin zamanında yetişmesine olanak yoktu. Atahualpa egemenliği altındaki milyonlarca insanla kendi imparatorluğunun tam ortasında oturuyordu; 80 bin kişilik ordusunun koruması altındaydı ve diğer yerlilerle yaptığı bir savaşı daha yeni kazanmıştı. Bütün bunlara karşın iki önder birbirleriyle karşı karşıya geldikten birkaç dakika sonra Pizarro, Atahualpa’yı esir aldı.

Jared Diamond, “Tüfek Mikrop ve Çelik”te, tarımın başlamasından yazının bulunuşuna, dinlerin ortaya çıkışından imparatorlukların kuruluşuna, insanlık tarihinin önemli köşe taşlarını ele alıyor. İnka İmparatoru’nun İspanya’yı neden işgal edemediğini ve tam tersi 160 çapulcuyla İspanyolların Güney Amerika’yı işgal ettiğini, çiftçiliğin insanlığın kaderini nasıl değiştirdiğini, kıtaların neden birbirinden farklı hızlarda geliştiğini, Afrika’nın nasıl “Kara Afrika” olduğunu, Avrupa’dan onlarca farklı ulus çıkarken Çinlilerin nasıl Güneydoğu Asya’nın büyük bir kısmına yayıldıklarını cevaplandırıyor.

Şu ifade kitabı pek güzel anlatıyor: Biyoloji, jeoloji, arkeoloji, coğrafya gibi değişik bilim dallarından beslenen, “Batılı” koşullanmalardan arınmış, geleceği gösteren bir tarih kitabı.